Het belang van gebouwonderhoud en -inspecties  

‘‘Preventief onderhoud is cruciaal voor de veiligheid van gebouwen. Wees alert en denk risicogericht, niet alleen regelgericht,’’ zegt brandveiligheidsadviseur en oud-brandweercommandant Sjaak Anema. Hij deelt zijn inzichten over bouwkundige brandveiligheid, gebouwinspecties en regelmatig onderhoud.  ‘‘Gebouweigenaren moeten aantonen hoe zij de (brand)veiligheid organiseren, met duidelijke documentatie en regelmatige controles. Ze moeten bewuster worden van hun verantwoordelijkheden onder de nieuwe wetgeving en de zorgplicht* in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl*). Dat valt voor velen van hen nog niet mee, er komt namelijk een hoop bij kijken. Adviesbureaus, de APK van Alprokon en congressen helpen je up-to-date te blijven.’’

Brandweergoeroe
Sjaak Anema heeft de bijnaam ‘brandweergoeroe’. Met een bachelor in Bouwkunde, een officiersopleiding bij de brandweeracademie, functies als adjunct-hoofd technische dienst en als brandweercommandant, en jaren ervaring in brand- en rookveiligheid, is dat geen wonder. Tegenwoordig biedt hij met zijn adviesbureau ‘SAKE Advies’ een scala brandveiligheidspakketten en gebouwinspecties aan zorginstellingen, bedrijven en de chemische industrie. ‘‘We helpen opdrachtgevers het vereiste niveau van brandveiligheid te bepalen en stellen maatwerkplannen op, gebaseerd op risico-gestuurde scenario-analyses. We helpen een Integraal Plan Brandveiligheid (IPB)* op te zetten, adviseren over brandbestrijding, enzovoorts. Soms stellen we bovenwettelijke aanpassingen, bijvoorbeeld bij een zorginstelling en een operatiekamer. Met alle respect voor het Bbl, maar de minimale eisen op het gebied van brandveiligheid gelden hier niet. Een patiënt die op tafel onder zeil ligt, rent namelijk niet zo hard.’’

Onderhoud en bewustwording
De brandveiligheidsadviseur komt tijdens gebouwinspecties regelmatig de brand- en rookwerende deurnaalden van Alprokon tegen. Helaas niet altijd in de beste staat. ‘’Daarom is de Alprokon Product Keuring (APK)* een goed initiatief. De brandweer kan niet overal tegelijk zijn en de gewone sterveling denkt er niet aan om een deurnaald onder de loep te nemen. Onderhoud is namelijk één van de meest cruciale onderdelen bij brandveiligheid en deurnaalden kom je overal tegen. Een vrijblijvende service als de APK is geen overbodige luxe en preventief onderhoud kan (hoge) kosten voorkomen.’’

Hoewel gebouwonderhoud, inspecties en aanbevelingen uitgaven met zich meebrengen, houden adviseurs als Anema altijd rekening met het budget. ‘‘Sommige dingen moet je meteen uitvoeren, andere kunnen mee in je meerjarenplan. Zo had ik ooit een discussie met een fabrikant die, vanwege de kosten, geen brandmuur wilde plaatsen tussen een nieuwe en bestaande fabriekshal. Na uitleg over de gevolgen ging hij toch overstag. Tien jaar later brak er brand uit en voorkwam die muur grotere schade. Een sprekend voorbeeld dat de kosten lonen! Laat brandpreventie geen sluitpost* worden, daar schiet je niks mee op.’’

Volgens Anema wordt vooral het belang van effectieve rookwering onderschat, een probleem dat hij vaak tegenkomt tijdens inspecties. ‘‘Rook verspreidt zich snel en is levensbedreigend, met een grotere slachtofferkans dan brand. Het veroorzaakt minder zicht, minder zuurstof, bouwt druk op en perst zich overal doorheen. Goede rookwering is nu gelukkig verplicht bij bijvoorbeeld deuren en brandscheidingen. Een relatief nieuw item in de bouwwereld en daarom adviseer ik rookwering in panden goed te controleren. Regelmatig zie ik brandscheidingen die niet kloppen door gebrek aan onderhoud of menselijk falen. Vooral in de zorgsector en horeca zie je vaak wiggetjes onder deuren of niet-werkende deurdrangers. Het is de verantwoordelijkheid van de gebouweigenaar om het personeel bewust te maken van de gevaren, het gebouw te controleren en medewerkers te trainen.’’

Expert inschakelen
Volgens de huidige wet- en regelgeving moet een gebouw minimaal voldoen aan de voorschriften van het Bbl, waarin wordt verwezen naar NEN-normen en minimale eisen per productonderdeel. Materialen van twintig jaar terug voldoen mogelijk niet meer aan normen van nu, en strengere testnormen en veranderende gebruiksfuncties brengen andere veiligheidseisen met zich mee. Anema adviseert daarom regelmatig experts te betrekken bij renovaties en aanpassingen om aan de regelgeving te blijven voldoen. ‘‘De overheid en brandweer controleren de bouwkundige (brand)veiligheid bij ingebruikstelling en vergunningverlening. Het gebouw moet minimaal voldoen aan het toen geldende bouwbesluit. Dat heet het rechtens verkregen niveau. Na een verbouwing of renovatie kan het zijn dat je moet voldoen aan de huidige normen. Nieuwbouw moet altijd aan het Bbl voldoen. Dit kan uitdagend zijn en vaak hebben mensen geen idee wat er nodig is. Daarom schakelen gebouweigenaren, maar ook de gemeente of brandweer vaak adviesbureaus in.’’

Heb je een verbouwing succesvol uitgevoerd of nieuwe producten geïnstalleerd? ‘’Zorg dan voor regelmatige gebouwinspecties en onderhoud. Hoe vaak dit nodig is, hangt af van de functie van het gebouw; een kantoor bijvoorbeeld eens in de drie jaar, zorginstellingen of gebouwen met verhoogd risico jaarlijks. Mijn tip: geef na een inspectie ook instructies aan de gebouweigenaar of technische dienst over controles, ontruiming en brandveiligheid.’’

Hoewel goed getraind personeel, een BHV-team en regelmatig onderhoud cruciaal zijn om de dodelijke gevolgen van rook en brand te voorkomen, begint een effectief brandveiligheidsplan volgens de brandveiligheidsadviseur bij de constructie van een gebouw. ‘‘Brandcompartimentering en rookdichte vluchtroutes zijn essentieel om mensen veilig naar buiten te krijgen. Voor effectief noodsituatiebeheer zijn crisismanagementplannen nodig, maar in eerste instantie moet het gebouw aantoonbaar in orde zijn. Werk als gebouweigenaar daarom risicogericht, voldoe aan de minimale eisen op basis van mogelijke scenario’s en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen door seminars en congressen te bezoeken.’’

Bereidheid blijft uitdaging
De grootste uitdaging voor Anema en vakgenoten blijft; cliënten overtuigen van het belang van brandveiligheidsmaatregelen. ‘‘Ze moeten begrijpen waarom deze maatregelen nodig zijn en bereid zijn ze te implementeren. Wees niet gemakzuchtig, dat kan desastreuze gevolgen hebben. Denk aan de veiligheid van je gebouwgebruiker, niet alleen aan de kosten. Slachtoffers, imagoschade en bedrijfsschade kunnen allemaal worden voorkomen. Ik laat altijd zien dat alles doorwerkt en vraag of ze de effecten begrijpen als ze geen maatregelen nemen. Als ze het advies accepteren, ben ik tevreden. Verzaak veiligheid niet.’’

Begrippenlijst:

• Zorgplicht: Zorgplichten nemen onder de Omgevingswet een belangrijke plaats in. In de Omgevingswet zelf staat een algemene zorgplicht en daarnaast staan onder meer in het Besluit bouwwerken leefomgeving voor een aantal activiteiten specifieke zorgplichten. Meer informatie hierover vind je onder meer op deze pagina van Informatiepunt Leefomgeving.
• Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) (sinds 1 januari 2024): Meer informatie vind je op de website van Informatiepunt Leefomgeving. De actuele tekst van het Bbl vind je op deze website van de overheid.
• Integraal Plan Brandveiligheid (IPB): De integrale brandveiligheid van bouwwerken is een complex samenspel tussen bouwkundige, installatietechnische en organisatorisch brandveiligheidsmaatregelen. Verdere informatie vind je onder meer op de website van Brandveilig.com.
• Sluitpost: Een kostenpost die doorgaans met een lage prioriteit wordt behandeld.
• Alprokon Product Keuring (APK): Specialisten van Alprokon inspecteren een gebouw, bouwkundig gezien, speciaal ook voor brand- en rookveiligheid. De APK is ontwikkeld om gebouweigenaren te ondersteunen en een handvat te bieden. Meer weten over de APK? Lees dan het artikel met specialist Martin Rienks.